‘Từ thăm thẳm lãng quên’

Nếu bạn thích một câu chuyện có cấu tứ rõ ràng và nhân vật hành động, thì không thể thích “Từ thăm thẳm lãng quên” của Patrick Modiano. Bởi đây là câu chuyện mà nhiều phần trong đó, gồm cả sự kiên định với tình yêu, cô gái của nhân vật “tôi”, lựa chọn của họ và cả thời gian đều bị xóa nhòa như in trên cát rồi thổi bay.

Hãy tưởng tượng thế này, bạn là chàng trai ở tuổi 20, hệt như nhân vật chính. Trước mặt nhân vật là một đôi yêu nhau Jacqueline và Gérard Van Bever. Họ sống đúng như tuổi trẻ lãng mạn, bế tắc và mỏi mệt thời khoảng hơn 20 năm sau Thế Chiến thứ Hai. Uống cafe với nhau trong quán Dante, nói về kịch bản sắp làm phim, mơ ước về quyển sách sắp viết, họ vận hành tuổi trẻ bằng cách tiêu phí cảm tính và mơ mộng, tiêu phí thời gian và luôn bị ám ảnh khắc khoải về tiền bạc.

Một phần trong các hội thoại của họ là về tiền. Nhân vật chính nói về tiền trả khách sạn, nhà ở. Jacqueline và Van Bever nói về việc họ sẽ có nhiều tiền bằng cách đặt cược một con bạc trong suốt thời gian dài: cửa số 5 bình vôi.

Nếu bạn ở tuổi 40, và nhìn lại quãng thời gian như vậy, hẳn là một điều ngô nghê đáng xấu hổ. Nhưng vì tuổi trẻ vũ bão muốn tận hưởng, họ bước vào những giấc mộng dài và mắc kẹt lại ở đó.

Chàng trai ở ngoài tình yêu của Jacqueline và Van Bever, cho đến một ngày, nàng Jackqueline kéo anh vào vòng tay và ngủ với anh. Van Bever đi đánh bạc ở xa về, không hề hay biết chuyện gì. Tác giả – nhân vật bắt đầu cuộc chạy trốn để được sống với nàng.

Điểm đặc biệt nhất của tác phẩm là Jacqueline, nàng luôn trẻ mãi, vô tâm trượt đi theo thời gian. Nàng không màng đến một bức tường nào trước mặt hay chàng trai nào ở bên cạnh. Trẻ thơ, đàn bà và như tấm khăn bay trong gió, nàng nương theo bất cứ cơn gió nào để “đến Mallorca” – như hội thoại của nàng trong mùa đông Paris hay London lạnh giá. Nàng ngủ với chàng trai, nàng chiều lòng một bác sĩ nha khoa già có tiền (theo nàng nghĩ), nàng đến London, nàng qua lại với chủ nhà trọ “yêu quý giới trẻ” – để đổi lại căn phòng khách sạn sạch sẽ cho cả hai. Rồi nàng biến mất.

Tuổi trẻ của nhân vật “tôi” và Jacqueline bị tán nhỏ ra trên mặt đường bụi mù của cuộc đời. Thương tích đầy mình, họ lại ôm lấy nhau ngủ trong căn phòng trọ chật hẹp và hôi hám. Họ ngủ trưa ngoài công viên vì không chịu nổi mùi hôi ở phòng trọ, họ đi xem phim thật muộn để khỏi trở về căn phòng ám ảnh. Họ yêu nhau như thiêu thân. Nhưng nàng sẽ bay đi, vì với nàng, dường như chỉ có “đến Mallorca ” là mục tiêu và câu thoại duy nhất có thật và tồn tại thật.

Có một lần tôi nghe chương trình “Bảy mươi năm tình ca Việt”, người dẫn mô tả tuổi trẻ của Lê Uyên Phương khi ông yêu người con gái tên Lâm Phúc Anh: “Tháng 5/1968, hai người đang ở Sài Gòn. Họ không có một chỗ để gặp gỡ nhau. Suốt ngày hai người ngồi trong sân nhà ga Sài Gòn. Thỉnh thoảng họ phải làm bộ ngoắc tay những hành khách đang ngồi trên xe ca của hãng hàng không Việt Nam cho ra vẻ mình đang ngồi chờ người nhà. Mỗi ngày chỉ có một mẩu bánh mì nhỏ trong bụng. Họ sống như vậy một tháng trời.” – Sự tiêu phí thời gian và mất hướng trượt đi như vòng xoáy xuống tận đáy của cảm xúc và thân thể của chàng trai trong truyện không khác gì người viết tình ca như Lê Uyên Phương.

Họ đi tìm gì?

Câu hỏi làm tôi phân vân vô chừng khi đọc “Từ thăm thẳm lãng quên”, có thể là tìm tất cả nghĩa lý vừa tạo sinh trong thân thể họ khi vừa chớm trưởng thành, hoặc tìm cách để thoát khỏi kiếp người dễ lường đoán đến đau xót, hoặc chỉ là để sống bằng hết thứ tình yêu sẽ lịm dần vài năm nữa trong lồng ngực. “Tìm gì” là một câu hỏi quá mức lý trí và không cần thiết.

Ai sẽ ở cuối con đường khi cuộc chạy trốn ngừng lại? Ai sẽ nắm tay nhau khi họ đã rách nát vì cuộc đời xô vỡ?

Nhân vật chính của truyện, anh ngồi ở một thì hiện tại, nhớ đến tuổi trẻ đó của thời gian đầu tiên, anh bị đưa trở lại 15 năm của tương lai tiếp nối (so với thì quá khứ kia), và rồi lại thêm 15 năm. Anh đi trên những con phố Paris, nhìn quán cafe Dante quen thuộc, con đường quen thuộc, khách sạn nhỏ quen thuộc. Nàng bước ra từ quá khứ, vẫn nói “đến Mallorca” như một lời hiệu triệu của tuổi trẻ tươi sáng và sôi động – thứ mà ở bất kỳ thì hiện tại nào mà chàng và nàng trải qua, họ đều không có được ánh sáng đó và ngụp lặn tưởng chìm ngập mà chết đi trong yêu đương và mất hướng.

Nếu như “Tazaki Tsukuru Không Màu Và Những Năm Tháng Hành Hương” (Haruki Murakami) vất vả đi lại trong một tuổi trẻ đánh mất ý niệm mình thuộc về bạn bè, người thân, tình yêu, tách vỏ trong đơn côi để trưởng thành, thì “Từ thăm thẳm lãng quên” là một chuyến đi vội vàng nồng nhiệt của tuổi trẻ yêu cuồng điên và sống chìm đắm trong nhiều giấc mộng bất định trào dâng liền kề nhau.

Chỉ có điều, các nhân vật giống nhau ở chỗ, thăm thẳm tận cùng của mọi mối quan hệ, họ đều tỉnh dậy ở một quãng, tự chứng kiến một phần thân thể mình tách khỏi thân thể, đứng dậy và bỏ đi mất.

Khi ấy, như chàng trai đã trôi qua hơn 30 năm ngồi nhìn, đốm sáng duy nhất còn có vẻ có thật là Jacqueline và Mallorca của nàng. Nàng sẽ luôn nhắc về nó, làm mọi điều để đến đó, và ở mãi tại đó – trong cái tuổi trẻ bất diệt mà họ đã va chạm và lấy đi nhiều liêm sỉ, yêu thương và cả đau khổ của nhau.

Ở thì hiện tại, người ta chỉ còn thấy vỏ kén hoàn chỉnh của những người lớn cứng cáp, trưởng thành. Trái tim đã bay hết đi mùi hương của một thời muốn sống đến chết.

Khải Đơn

** Khi đọc đến cuối quyển sách, tôi đã đi tìm xem Mallorca ở đâu, và đó là một hòn đảo trên Địa Trung Hải, với mùa hè rực sáng, nóng bỏng và biển xanh như trên poster du lịch quảng cáo. Cô gái ấy luôn nhắc về hòn đảo này giữa mùa đông Paris tối tăm, ẩm thấp và mỏi mệt.

======================

** Quyển này chỉ có biến động thời gian hơi khó nắm bắt, còn lại giọng văn, diễn tiến đều dễ đọc. Chế nào lỡ sợ Patrick Modiano có thể thử lại. :))